8 نوع کنه در سگ‌ها
چندین گونه کنه وجود دارند که از سگ‌ها تغذیه می‌کنند و گونه‌های جدیدی نیز همچنان در حال کشف هستند. اگر کنه‌ای روی سگ خود پیدا کردید، شناسایی آن برای تشخیص رایج‌ترین بیماری‌هایی که این گونه ممکن است منتقل کند و علائمی که سگ شما در صورت انتقال بیماری نشان می‌دهد، اهمیت دارد.
این مقاله به رایج‌ترین گونه‌های کنه‌ای که سگ‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و انواع بیماری‌هایی که می‌توانند حمل کنند، می‌پردازد.
کنه‌ها چه هستند؟
کنه‌ها انگل‌های خارجی خون‌خوار هشت‌پا هستند که در سراسر جهان یافت می‌شوند. برخی از کنه‌ها با گاز گرفتن سگ‌ها، از خون آن‌ها تغذیه می‌کنند. کنه‌ها ترجیح می‌دهند در محیط‌های گرم و مرطوب زندگی کنند و برخی گونه‌ها ممکن است فقط در مناطق خاصی از ایالات متحده یافت شوند. گرمایش جهانی و سایر عوامل محیطی، منجر به افزایش تراکم کنه‌ها، مهاجرت آن‌ها به مناطق جدید و افزایش نرخ بیماری‌های منتقله از طریق کنه شده‌اند.
کنه‌ها می‌توانند انواع بیماری‌های جدی را با انتقال برخی باکتری‌های خاص در بدن خود منتقل کنند. همه کنه‌ها حامل بیماری نیستند، اما برخی از آن‌ها بیش از یک بیماری را منتقل می‌کنند. پس از تغذیه برای مدت زمان مشخص، یک کنه آلوده، باکتری‌ها را از طریق بزاق خود به سگ منتقل می‌کند و باعث ابتلای سگ به بیماری‌های ناشی از کنه می‌شود.
بیماری‌های منتقله از طریق نیش کنه شامل موارد زیر هستند:
بیماری لایم
تب خالدار کوهستان راکی
اِهرلیکیوزیس
آناپلاسموز
بابزیوز
تولارمی
بارتونلا
فلج ناشی از کنه
هشت نوع کنه شایع در سگ‌ها
1.کنه ستاره تک‌نشین (Amblyomma americanum)
این کنه با علامت مشخصه “ستاره” روی پشت خود شناخته می‌شود. کنه ستاره تک‌نشین می‌تواند بیماری‌های خطرناکی مانند اِهرلیکیوزیس، تولارمی و سندرم گوشت قرمز آلرژی را منتقل کند.
محله زندگی :
این گونه بیشتر در مناطق شرقی و جنوب شرقی ایالات متحده یافت می‌شود.
ویژگی‌های :
ماده‌ها دارای یک نقطه سفید یا نقرهای روی پشت
پتانسیل بالای انتقال بیماری‌های چندگانه
ترجیح زیست محیطی: جنگل‌های مرطوب و مناطق پرپشت
بیماری‌های منتقله:
اِهرلیکیوزیس
تولارمی
استیف (STARI)
آلرژی به گوشت قرمز (در انسان)
اگر سگ شما در مناطق پرخطر زندگی می‌کند، معاینات منظم برای این کنه ضروری است.
2.کنه پاسیاه شرقی (یا کنه گوزن) - (Ixodes scapularis)
مشخصات و زیستگاه:
این کنه با نام‌های “کنه پاسیاه شرقی” یا “کنه گوزن” شناخته می‌شود و یکی از اصلی‌ترین ناقلان بیماری لایم در سگ‌ها و انسان‌هاست. رنگ آن قهوه‌ای مایل به نارنجی است و پاهای سیاه مشخصی دارد. بیشتر در مناطق جنگلی و مرطوب شرق و شمال مرکزی ایالات متحده یافت می‌شود.
بیماری‌های منتقله:
بیماری لایم (عامل: باکتری Borrelia burgdorferi)
آناپلاسموز (عامل: Anaplasma phagocytophilum)
بابزیوز (عامل: Babesia microti)
علائم آلودگی در سگ‌ها:
تب و بیحالی
لنگش متناوب
تورم مفاصل
کاهش اشتها
نکات پیشگیرانه:
استفاده از محافظ‌های ضدکنه (مانند اسپری‌ها، قطره‌های موضعی یا گردنبندهای مخصوص)
معاینه روزانه پوست سگ پس از گردش در طبیعت
اجتناب از مناطق پرعلف یا جنگلی با تراکم بالای کنه
3.کنه قهوه‌ای سگ (Rhipicephalus sanguineus)
مشخصات و ویژگی‌ها:
تنها کنه ای که می‌تواند تمام چرخه زندگی خود را در محیط داخلی (خانه یا مکان‌های سرپوشیده) تکمیل کند.
رنگ قهوه‌ای یکدست و اندازه کوچک تا متوسط دارد (۳-۵ میلی‌متر وقتی سیر از خون باشد).
برخلاف بسیاری از کنه‌ها، به محیط‌های مرطوب وابسته نیست و در مناطق گرم و خشک هم زنده می‌ماند.
خطرات و بیماری‌های منتقله:
مکان: در سراسر ایالات متحده، به جز آلاسکا
بیماری های منتقله: بابزیا، ارلیشیا، آناپلاسما، بارتونلا، تب خالدار کوه راکی، هپاتوزونوزیس
چرخه زندگی و رفتار:
می‌تواند تا ۱۸ ماه بدون خونخواری زنده بماند!
ترجیح می‌دهد روی سگ‌ها زندگی کند، اما گاهی انسان‌ها را هم می‌گزد.
تخم‌های آن اغلب در شکاف‌های دیوار، فرش یا محل خواب سگ یافت می‌شود.
راه‌های کنترل و پیشگیری:
✔️ استفاده منظم از داروهای ضد کنه (مانند قرص، اسپری یا قطره موضعی)
✔️ شستشوی مرتب محل زندگی سگ با آب داغ
✔️ استفاده از اسپری‌های محیطی در صورت آلودگی شدید
✔️ معاینه روزانه پوست سگ (به ویژه بین انگشتان، گوش‌ها و زیر بغل)
نکته مهم:
این کنه در کلینیک‌های دامپزشکی و پناهگاه‌های حیوانات به راحتی گسترش می‌یابد، بنابراین ضدعفونی محیط در این مکان‌ها ضروری است.
4.کنه شاخدار آسیایی (Haemaphysalis longicornis)یک گونه مهاجم و خطرناک با توانایی تولیدمثل غیرمعمول
🔍 مشخصات کلیدی:
ظاهر: اندازه کوچک (۳-۴ میلی‌متر)، رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز
ویژگی منحصر به فرد: توانایی تولیدمثل بدون جفتگیری (پارتنوژنز) – یک کنه ماده می‌تواند هزاران تخم بدون نیاز به نر بگذارد!
سرعت گسترش: یکی از سریع‌ترین گونه‌های در حال گسترش در جهان
🗺️ پراکندگی جغرافیایی:
بومی شرق آسیا (چین، ژاپن، کره)
گسترش به: ایالات متحده (اولین گزارش در ۲۰۱۷)، استرالیا، نیوزیلند
در آمریکا: از نیویورک تا جورجیا، با تمرکز در مناطق شرقی
⚠️ بیماری‌های منتقله به سگ‌ها و انسان‌ها :
| بیماری | عامل | علائم در سگ‌ها |
|---|---|---|
| تب شدید با سندرم ترومبوسیتوپنی (SFTS) | ویروس | تب، استفراغ، خونریزی |
| اِهرلیکیوزیس | باکتری Ehrlichia | لثه‌های رنگ‌پریده، ضعف |
| تب کیو | Coxiella burnetii | سرفه، کاهش وزن |
| بابزیوز | تک‌یاخته Babesia | ادرار تیره، کم‌خونی |
🛡️ راه‌های پیشگیری و کنترل:
معاینه روزانه: به‌ویژه پس از حضور در مراتع یا مناطق جنگلی
محصولات ضد کنه: استفاده از اسپری‌ها، قطره‌های موضعی یا گردنبندهای مخصوص
مدیریت محیط:
کوتاه کردن مرتب چمن‌ها
استفاده از سموم محیطی در مناطق آلوده
هشدار: این کنه می‌تواند به صورت دسته‌جمعی به میزبان حمله کند (گاهی صدها عدد روی یک سگ)
🔬 نکات علمی جالب:
در شرایط آزمایشگاهی، یک کنه ماده می‌تواند تا ۲٬۰۰۰ تخم بگذارد!
نیش آن باعث تحریک پوستی شدید و گاهی کم‌خونی در سگ‌های کوچک می‌شود.
5.کنه خلیج مکزیک (Amblyomma maculatum)ناقل خطرناک بیماری‌های نوظهور در سگ‌ها و دام‌ها
مشخصات شناسایی:
رنگ: قهوه‌ای با طرح‌های تزئینی روی پشت (در ماده‌ها)
اندازه: ۵-۷ میلی‌متر هنگام سیری
مشخصه کلیدی: نوارهای نقرهای حاشیه‌دار روی اسکوتوم (پوشش پشتی)
پراکندگی جغرافیایی:
تمرکز اصلی: ایالت‌های ساحلی خلیج مکزیک (تگزاس تا فلوریدا)
گسترش اخیر: به دلیل تغییرات آب‌وهوایی تا کارولینای شمالی گزارش شده است
زیستگاه ترجیحی: چمنزارهای مرتفع و مناطق ساحلی مرطوب
بیماری‌های کلیدی منتقله:
| بیماری | عامل بیماری‌زا | علائم در سگ‌ها |
|---|---|---|
| تب خالدار ریکتسیایی (R. parkeri rickettsiosis) | باکتری Rickettsia parkeri | تب، ضایعات پوستی، بی‌اشتهایی |
| هپاتوزونوسیس آمریکایی | Hepatozoon americanum | لنگش عضلانی، ترشحات چشمی |
| تب کیو | Coxiella burnetii | سرفه خشک، سقط جنین در سگ‌های آبستن |
آسیب‌های مستقیم:
ایجاد زخم‌های گرانولوماتوز در محل نیش
احتمال عفونت ثانویه با باکتری‌های استافیلوکوک
استراتژی‌های کنترل:
۱. پیشگیری دارویی:
استفاده از فلورالانر (Bravecto) یا سارولانر (Simparica)
۲. مدیریت محیطی:
سمپاشی پیرترین در مناطق آلوده
اجتناب از چرای سگ در مراتع بلند
۳. اقدامات فوری پس از شناسایی:
برداشت صحیح کنه با انبرک مخصوص
ضدعفونی محل گزش با کلرهگزیدین
آمار هشداردهنده:
تا ۴۰% جمعیت این کنه در برخی مناطق آلوده به R. parkeri هستند
میزان مرگ‌ومیر در هپاتوزونوسیس آمریکایی بدون درمان: ~۸۰%
هشدار:
این کنه به‌ویژه برای سگ‌های کاری و شکارچی که زمان زیادی در طبیعت می‌گذرانند خطر جدی محسوب می‌شود.
6.کنه سگ آمریکایی (Dermacentor variabilis)یکی از خطرناک‌ترین ناقلان بیماری در سگ‌ها و انسان‌ها
🔍 مشخصات ظاهری:
اندازه: ۵-۱۵ میلی‌متر (بسته به میزان خونخواری)
رنگ: قهوه‌ای تیره با نقوش سفید یا نقرهای روی اسکوتوم (بخش پشتی)
مشخصه تشخیصی: پاهای راه‌راه (نواری سفید روی مفاصل)
🗺️ پراکندگی جغرافیایی:
مناطق اصلی: شرق و مرکز آمریکا، سواحل غربی (کالیفرنیا تا واشنگتن)
زیستگاه: چمنزارها، مسیرهای جنگلی، بوته‌زارها
فصل فعالیت: بهار تا اوایل تابستان (اورج‌های بالغ)
⚠️ بیماری‌های مهم منتقله:
| بیماری | عامل | علائم در سگ‌ها | خطر برای انسان |
|---|---|---|---|
| تب خالدار کوهستان راکی | Rickettsia rickettsii | تب، درد مفاصل، خونریزی | کشنده در ۲۰-۳۰% موارد |
| توکسوپلاسموز | Francisella tularensis | تورم غدد لنفاوی، بیحالی | قابل انتقال مستقیم |
| فلج کنه‌ای | نوروتوکسین | ضعف عضلانی پیشرونده | نادر اما خطرناک |
🦠 خطرات ویژه:
نرخ آلودگی بالا: تا ۵% کنه‌ها در مناطق اندمیک حامل R. rickettsii هستند
سرعت انتقال سریع: بیماری‌ها می‌توانند در ۵-۲۰ ساعت پس از چسبیدن منتقل شوند
🛡️ راهکارهای حفاظتی:
۱. پیشگیری دارویی:
استفاده از جلوگیرنده‌های موضعی (فروتنر، ایمیداکلوپرید)
قرص‌های جویدنی (سارولانر، افوکسولانر)
۲. کنترل محیطی:
کوتاه کردن مرتب چمن‌ها
ایجاد سدهای سنگریزه بین چمن و مناطق مسکونی
۳. اقدامات پس از گزش:
برداشت با موچین مخصوص (چرخش ندهید!)
ضدعفونی با الکل ۷۰%
نگهداری کنه برای آزمایش در الکل
📌 نکات حیاتی:
این کنه به نور خورشید حساس است و در سایه فعالیت می‌کند
سگ‌های با رنگ روشن ۳ برابر بیشتر مورد حمله قرار می‌گیرند
در صورت مشاهده فلج (معمولاً از پاهای عقب شروع می‌شود) فوراً به دامپزشک مراجعه کنید
هشدار:
این گونه می‌تواند همزمان چندین پاتوژن را منتقل کند (مثل RMSF + تولارمی)
7.کنه چوبی کوهستان راکی (Dermacentor andersoni)خطرناک‌ترین ناقل تب خالدار کوهستان راکی در غرب آمریکا
🔬 مشخصات شناسایی:
رنگ: بدن قهوه‌ای تیره با پوشش نقرهای روی اسکوتوم (بخش پشتی)
اندازه: ۳-۶ میلی‌متر (ناشتا) تا ۱۵ میلی‌متر (سیر از خون)
ویژگی منحصر به فرد: پاهای قهوه‌ای یکدست بدون نوار (متفاوت از کنه سگ آمریکایی)
🗺️ محدوده جغرافیایی:
مناطق اندمیک: رشته کوه‌های راکی (آیداهو، مونتانا، وایومینگ)
زیستگاه: جنگل‌های کاج، مناطق بوته‌زاری مرتفع (۱۰۰۰-۲۰۰۰ متری)
فعالیت فصلی: اورج‌ها در بهار، نمف‌ها در تابستان
☠️ بیماری‌های منتقله:
| بیماری | عامل | دوره کمون | میزان مرگ‌ومیر |
|---|---|---|---|
| تب خالدار کوهستان راکی (RMSF) | Rickettsia rickettsii | ۲-۱۴ روز | ۲۰-۸۰% بدون درمان |
| فلج کنه‌ای | نوروتوکسین بزاقی | ۳-۷ روز پس از چسبیدن | قابل برگشت با برداشت کنه |
| تب کولورادو | ویروس Coltivirus | ۱-۱۴ روز | نادر اما شدید |
⚠️ هشدارهای ویژه:
تهاجم سریع: می‌تواند در کمتر از ۲ ساعت بیماری را منتقل کند
تولیدمثل انبوه: هر کنه ماده ۳۰۰۰-۶۵۰۰ تخم می‌گذارد
میزبان‌های اصلی: جوندگان، خرگوش‌ها، سگ‌ها و انسان
🛡️ راهکارهای محافظتی:
۱. پیشگیری شیمیایی:
استفاده از پرمترین ۰.۵% (اسپری یا پودر)
قرص‌های ایزوگزازولین (مانند سیمپاریکا)
۲. اقدامات محیطی:
اجتناب از پیاده‌روی در مناطق آلوده بین اسفند تا خرداد
پوشیدن لباس‌های روشن با آستین بلند
۳. پاسخ فوری به گزش:
برداشت با موچین مخصوص (از ناحیه دهانی بگیرید)
نگهداری نمونه در الکل برای آزمایش PCR
نظارت ۱۴ روزه بر علائم تب یا ضعف
📊 حقایق نگران‌کننده:
تنها ۱ کنه آلوده کافی است تا باعث مرگ سگ در ۵-۱۰ روز شود
۲۰% موارد RMSF در سگ‌ها منجر به نارسایی کلیوی می‌شود
این کنه می‌تواند ۳ سال بدون غذا زنده بماند!
توصیه اکید:
واکسیناسیون سگ‌های مناطق اندمیک علیه RMSF (واکسن Merck Animal Health)
8.کنه پاسیاه غربی (Ixodes pacificus)ناقل اصلی بیماری لایم در ساحل غربی آمریکا
🔍 مشخصات شناسایی
رنگ: بدن نارنجی-قهوه‌ای با پاهای سیاه مشخص
اندازه: ۳-۵ میلی‌متر (ناشتا) تا ۱۰ میلی‌متر (سیر از خون)
تشخیص: مشابه کنه پاسیاه شرقی اما با پراکندگی جغرافیایی متفاوت
🌎 پراکندگی جغرافیایی
مناطق اصلی: کالیفرنیا، اورگان، واشنگتن و نوادا
زیستگاه ترجیحی: جنگل‌های بلوط و مناطق پرچین
فصل فعالیت: پاییز و بهار (نمف‌ها و اورج‌ها)
⚠️ بیماری‌های منتقله
| بیماری | عامل بیماری‌زا | علائم در سگ‌ها |
|---|---|---|
| بیماری لایم | Borrelia burgdorferi | لنگش، تب، بیحالی |
| آناپلاسموز | Anaplasma phagocytophilum | تب، درد مفاصل |
| بابزیوز | Babesia microti | کم‌خونی، ادرار تیره |
🦠 خطرات ویژه
میزبان اصلی: گوزن دم سفید و جوندگان
نرخ آلودگی: تا ۱۵% کنه‌ها در مناطق اندمیک حامل باکتری لایم هستند
زمان انتقال: معمولاً ۲۴-۴۸ ساعت پس از چسبیدن
🛡️ راهکارهای پیشگیری
۱. محافظت دارویی:
استفاده از محصولات حاوی پرمترین یا فلورالانر
واکسیناسیون سالانه علیه بیماری لایم
۲. اقدامات محیطی:
ایجاد سدهای سنگریزه بین حیاط و مناطق جنگلی
کوتاه کردن مرتب چمن‌ها و بوته‌ها
۳. پس از گزش:
برداشت صحیح با موچین مخصوص (چرخش ندهید!)
ضدعفونی محل گزش با بتادین
نظارت ۳۰ روزه بر علائم بالینی
📌 نکات حیاتی
این کنه به نور UV حساس است و در مناطق سایه‌دار فعال‌تر است
سگ‌های با موهای کوتاه ۳ برابر بیشتر در معرض خطر هستند
در صورت مشاهده بیحالی یا لنگش طی ۲-۴ هفته پس از گزش، فوراً به دامپزشک مراجعه کنید
هشدار: تشخیص بیماری لایم در سگ‌ها نیاز به آزمایش‌های تخصصی (ELISA، Western Blot) دارد.
علائم آلودگی به کنه
کنه‌ها موجودات موذی‌ای هستند. آن‌ها ماده‌ای در بزاق خود ترشح می‌کنند که باعث بی‌حسی محل نیش می‌شود. سگ‌ها معمولاً متوجه گزش یا تغذیه کنه نمی‌شوند و بنابراین علائم واضحی نشان نمی‌دهند. با این حال، اگر کنه در گوش یا بین انگشتان پا باشد، ممکن است سگ با تکان دادن سر یا لیس زدن و جویدن پنجه‌ها واکنش نشان دهد.
بیماری‌های ناشی از کنه
در صورت انتقال بیماری‌هایی مانند اِهرلیکیوز یا آناپلاسموز، ممکن است اختلالات خونریزی ایجاد شود. علائم شامل:
خونریزی بینی
نقاط خونریزی‌دهنده کوچک (پتشی) روی پوست یا لثه‌ها
این نقاط در مناطق کم‌مو مانند شکم، لبه گوش‌ها و زیر بغل بهتر قابل مشاهده هستند
علائم دیگر بیماری‌های کنه‌زاد:
بزرگ شدن غدد لنفاوی
بیحالی و تب
در بیماری لایم: لنگش متناوب اندام‌ها
علائم ممکن است با تأخیر (روزها تا هفته‌ها پس از گزش) ظاهر شوند
فلج ناشی از کنه:
پس از ۵ روز تغذیه کنه ظاهر می‌شود
علائم عصبی پیشرونده:
فلج چهار اندام
ناتوانی در پلک زدن
شلی فک
درمان فوری با برداشتن کنه ضروری است
بهبودی معمولاً ۲-۳ روز پس از برداشتن کنه آغاز می‌شود
چرخه زندگی کنه:
۱. تخم
۲. لارو (۶ پا، اندازه دانه شن)
۳. نمف (۸ پا، اندازه دانه خشخاش)
۴. بالغ
طول چرخه: تا ۲ سال
کنه‌های ماده تا ۲ سال زنده می‌مانند
کنه‌های نر پس از جفتگیری می‌میرند
پیشگیری:
استفاده منظم از محصولات ضد کنه
بررسی روزانه بدن سگ
شستشوی لباس‌ها پس از فعالیت در طبیعت
مشاوره با متخصص کنترل آفات برای سمپاشی محیط
تذکر: در صورت سمپاشی محیط، درباره زمان ایمن برای بازگشت حیوان به محیط درمان‌شده سؤال کنید.
نکته: تشخیص به موقع و درمان مناسب از عوارض جدی جلوگیری می‌کند.
